Greet Pauwelijn over uitgeverij Book Island en haar voorliefde voor Poolse literatuur

Greet Pauwelijn op het strand van Raumati South, waar Book Island gevestigd is, bron: Book Island (foto: Magda Bojęś)

Iwona Mączka: Toen we elkaar de laatste keer spraken, vorig jaar rond dezelfde tijd, voerde je gesprekken met de Poolse uitgever Dwie Siostry over de auteursrechten van de Poolse kinderklassieker, Meneer Minuscuul en de walvis van Julian Tuwim. Nu ligt het boek in de Nederlandse vertaling van Jo Govaerts klaar. Gefeliciteerd! Kun je vertellen waarom je dit boek zo graag wilde uitbrengen?

Greet Pauwelijn: Meneer Minuscuul en de walvis is een mooi voorbeeld van een sterk boek dat door buitenlandse uitgevers al jaren over het hoofd werd gezien. De taalbarrière speelt hier natuurlijk een grote rol, maar ook het idee dat Poolse literatuur ontoegankelijk en weinig commercieel is. Omdat onze uitgeverij gevestigd is in Nieuw-Zeeland, waar de walvis een belangrijke plaats inneemt in de Maori-mythologie, leek het me het uitgelezen boek om mee van start te gaan. Bovendien waren de rechten voor Nederlands èn Engels nog vrij, waardoor we het boek meteen in beide talen op de markt konden brengen.

In 2009 ben je verhuisd naar Nieuw-Zeeland en heb je daar, zoals je net vertelde, een uitgeverij voor kinderboeken Book Island opgericht. Waarom? Hoe kwam je op dit idee?

Meteen na onze aankomst in Nieuw-Zeeland ging ik op zoek naar leuke kinderboeken voor onze kinderen, die toen 1 en 3 waren. Het aanbod was ronduit teleurstellend. Pas toen besefte ik hoe verwend de Nederlandstalige lezers zijn en hoe divers het aanbod in Vlaanderen en Nederland is.

In België werkte ik de laatste jaren voornamelijk als vertaler van Poolse literatuur en dat werk bleef ik in Nieuw-Zeeland gewoon verder doen, tot op het moment dat ik begreep dat aan die bron van inkomsten door de crisis in het boekenvak snel een einde zou komen. Ik ging uitkijken naar nieuwe carrièremogelijkheden en kreeg opeens de ingeving om zelf met een uitgeverij te starten voor boeken in vertaling. Ik gaf die een neutrale naam, Book Island, omdat ik mezelf voldoende ruimte wilde geven. Aanvankelijk dacht ik ook alles zelf te kunnen vertalen, maar al gauw bleek de uitgeverij zoveel tijd in beslag te nemen dat ik al snel de vertalingen moest uitbesteden aan collega’s.

Wie is jullie doelgroep?

We richten ons op kinderen ( voorlopig) tussen 1 en 12 jaar, hun ouders en grootouders.

Waarom kinderboeken?

De Engelstalige kinderboekenmarkt is zo eentonig en voorspelbaar dat ik het gevoel kreeg dat ik daar echt iets aan moest proberen te veranderen. Kinderen kunnen heus meer aan dan rijmende vertellingen over kikkers en eendjes die samen aan de vijver zitten te spelen.

Wat voor soort kinderboeken geven jullie uit?

Je zou onze boeken gelaagd kunnen noemen. Hoe vaker je ze leest, hoe meer laagjes en betekenissen je erin terugvindt. Kinderen zien er vaak iets heel anders in dan volwassenen.

Waar kwam het idee vandaan om, naast Nederlandse en Belgische, ook Poolse kinderliteratuur uit te geven?

Als poloniste heb ik natuurlijk een voorliefde voor de Poolse literatuur. Door de taalbarrière en vooroordelen die buitenlandse uitgevers over deze markt hebben, zijn heel wat literaire schatten onaangeroerd gebleven en die ga ik nu proberen uit te geven. Polen heeft een ontzettend rijke traditie in boekillustraties en elk jaar verschijnen er nieuwe pareltjes. Als alles volgens plan verloopt, verschijnt begin volgend jaar onze derde vertaling uit het Pools.

Wat was het eerste Poolse boek dat jullie voor Meneer Minuscuul en de walvis hebben uitgegeven?

Onze eerste titel uit het Pools was D.E.S.I.G.N. van Ewa Solarz en het illustratorenechtpaar Aleksandra en Daniel Mizieliński. Dit is een soort van kinderencyclopedie over design, die ook door volwassenen naar waarde wordt geschat.

Dat een Vlaamse Pools spreekt is niet vanzelfsprekend. Waar komt je liefde voor de Poolse taal en cultuur vandaan?

Tijdens een vakantiejob in Vlaanderen heb ik begin jaren ’90 Poolse studenten leren kennen die me uitnodigden naar hun land. Toen ik er de volgende zomer heen trok, was het liefde op het eerste gezicht. En neen, ik ben niet verliefd geworden op een Poolse man, maar wel op de cultuur, natuur, taal, geschiedenis, gerechten, gastvrijheid …

Je werkt(e) ook als literair vertaler. Hoe begon je avontuur met het vertalersvak? Wat voor boeken heb je vertaald?

Ik heb een aantal romans vertaald: De kalendermoordenaar van Marek Krajewski (samen met Rita Martynowski—Depestel) en De rustelozen van Olga Tokarczuk, een biografie van Ryszard Kapuściński, geschreven door Artur Domosławski, en verder voornamelijk kinderboeken: Hut, hok, huis en Atlas van Aleksandra en Daniel Mizieliński. In het vertalerswereldje ben ik beland dankzij de tussenkomst van mijn mentor, de bekende vertaler Karol Lesman, die mij en een collega-vertaler, op een dag een vertaalopdracht doorschoof.

Heb je de boeken die je hebt vertaald zelf aangedragen of werd je door de uitgevers gevraagd om een bepaald boek te vertalen?

De boeken werden me tot nu toe steeds aangeboden.

Heb je ooit een vertaalopdracht afgewezen?

Nee, nooit, omdat ik niet aan de uitdaging kon weerstaan om een nieuw boek te vertalen. Boeken vertalen is nogal verslavend, weet je. Wel heb ik in het geval van de biografie van Kapuściński even geaarzeld,omdat het boek zoveel stof had doen opwaaien in Polen, maar uiteindelijk heb ik beslist dat het boek er gewoon moest komen, onafhankelijk van hoeveel kritiek ik over me heen zou krijgen. Toen het boek eindelijk in het Nederlands verscheen, was de storm in Polen al lang gaan liggen en kreeg de vertaling zelfs lovende kritiek.

Is er volgens jou een Pools boek dat nog niet in het Nederlands is verschenen maar per se zou moeten? In andere woorden: Welk Pools boek zou je heel graag willen vertalen?

Ik ben een groot fan van Paweł Huelle, wiens werk al grotendeels door Karol Lesman is vertaald. Graag zou ik van hem Opowieści chłodnego morza vertalen. Uit Huelle’s werk straalt een magische kracht waar ik me sterk mee verbonden voel, sinds het moment dat ik zijn verhalenbundel Opowiadania na czas przeprowadzki las.

Terug naar je rol als uitgever: Hoe kies je boeken die je zelf uitgeeft? Wat vind je daarbij belangrijk? Aan welke criteria moet een boek voldoen?

Tijdens de selectie zoek ik steevast naar boeken waarvan het verhaal en de illustraties naadloos op elkaar aansluiten. Als er geen symbiose is tussen die twee, begin ik er niet aan. Onze boeken bevatten ook steeds die gelaagdheid waar ik het al eerder over had. Ik wil dat je het boek meerdere malen moet kunnen lezen, en daarbij telkens nieuwe elementen ontdekken. Volwassenen moeten er ook iets aan hebben. Dat is iets wat ik in de Engelstalige kinderliteratuur heel erg mis.

In hoeverre sluit de Poolse (kinder)literatuur bij de verwachtingen van de Nederlandstalige of de Engelstalige lezer aan? Zijn er aanpassingen nodig, in de tekst of het beeld, om de Poolse cultuur voor een Nederlandse of Vlaamse lezer toegankelijk te maken?

Dat hangt ervan af. Sommige titels zijn perfect te vertalen omwille van hun universele karakter. Denk bv. aan Koning Matthijsje de Eerste van Janusz Korczak. Andere boeken zijn te Pools om in vertaling begrepen te kunnen worden.

Je hebt net op de kinderboekenbeurs in Bologna geweest. Heb je daar iets interessants gezien?

Op de Poolse stand heb ik weer tal van kunstwerkjes gevonden. De titels waar ik het meest bewondering voor heb zijn Książe w cukierni van Marek Bieńczyk (uitgegeven bij Format) en Prawdziwa Bajka van Mikołaj Łoziński (uitgeverij Kultura Gniewu). Dit zijn echter zeer gesofisticeerde boeken die op commercieel vlak weinig succes zouden hebben, vrees ik.

Wat zijn jullie plannen voor de komende tijd?

Dit jaar belooft heel druk te worden. Als alles meevalt zullen we negen titels op de markt brengen, waarvan drie tegelijkertijd naar het Engels en het Nederlands zullen worden vertaald.

Iwona Mączka: Ik wens je heel veel succes! Dank dat je mij te woord wilde staan en wellicht tot volgend jaar bij de lancering van jullie volgende vertaling uit het Pools.

—

(geplaatst door Ł.K.)