Lichamelijk en onlichamelijk: Aarduitwrijvingen vertaald in het Pools
De oceanen en woestijnen die het verhaal van het vrouwelijke lichaam vertellen, die dat lichaam zijn. De vlekken van kleur zijn tastbaar, levendig. Ik denk ineens aan het laatst geziene schilderij van een berglandschap in mosterdgeel en bloedrood, herkenbaar en bevreemdend tegelijk.
De bundel Aarduitwrijvingen is het eerste boek van Charlotte van den Broeck vertaald in het Pools. In de Aantekeningen schrijft de auteur: ‘De voorstudie voor deze bundel kadert in het artistiek onderzoeksproject aarduitwrijvingen/peak aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen (2019-2021), in nauwe dialoog met het werk van audiovisueel kunstenaar Jana Coorevits. Ik koester de metafoor tussen lichaam en landschap die we delen en alle gesprekken rondom.’
In een vouw (fragment)
in de halsaanzet van de heuvel de knik
in de taille van de slapende zandreuzin
ze ligt in het landschap het landschap verschuilt zich
in haar, kittelend
speelt een wind door haar baard van woestijnhulst en zilver
het ruikt er blauwgroen dofgroen groenachtig
W zgięciu (fragment)
w szyi wzgórza jest załom
w talii śpiącej piaskowej olbrzymki
ona leży w krajobrazie krajobraz kryje się
w niej łechcze
wiatr igrający w jej brodzie z ostrokrzewu i srebra
pachnie niebieskozielono matowozielono zielonkawo
Charlotte van den Broeck, een Vlaams dichter en schrijver, wordt beschouwd als een van de meest originele literaire stemmen van haar generatie. Zij maakte een deel uit van het Turnhoutse Collectief Dichterbij en van het losse samenwerkingsverband 10 op de Schaal van Dichter. Haar debuutbundel, Kameleon, verscheen in 2015 bij De Arbeiderspers en kreeg de Herman de Coninck Debuutprijs. De Poolse vertaling van de bundel Aarduitwrijvingen (Rozcierki z ziemi), verzorgd door Olga Niziołek, is in 2023 uitgegeven door Biuro Literackie. Olga, afgestudeerd in de richting Letterkunde Nederlands aan de Wrocławski Universiteit, is een veelzijdige literaire vertaler uit het Engels en Nederlands.
De gedichten in de bundel zijn betoverend zinnelijk, schilderachtig en tegelijkertijd onderzoekend. Soms proef je een vleugje ironie, als in Cholita, Aphrodite van Knidos of De grote en de kleine slangengodin. Anders hangt er een zweem melancholie, als in Gouache of Vervormingen. Het lichaam en het landschap gaan vloeiend in elkaar over, vertellend over de fysiekheid en het gevoel. De woorden in Pulp en Bevingen zijn proefbaar, de dromen van Ilsebill lucide. Alle zintuigen van de lezer worden aangesproken en ondertussen bevraagt de auteur de kwetsbaarheid (van het lichaam en de natuur) en onze kijk naar het vrouwenlichaam.
Voor de vertaler is deze bundel een uitdaging, misschien juist door de prachtige, rijke ‘het landschap als lichaam en het lichaam als landschap’ metaforen. Het gebruik van klanken in het origineel komt mooi en sterk terug in de Poolse vertaling:
Pulp (fragment)
kus van zoet gist rot
schuil in de schil gekeerde
rug van tong bes lik
Miąższ (fragment)
całus słodyczy drożdży rozkładu
skryty w skórce
trzon języka jeżyna liz
En de ‘exotische opsomming’ in Schets klinkt op zijn Pools net zo vijverachtig betoverend:
Schets (fragment)
waterpest geelrandkevers egelskop
eend fuut aarvederkruid veenmos
Szkic (fragment)
moczarka pływaki żółtobrzeżki jeżogłówka
kaczka perkoz wywłócznik kłosowy torfowiec
Op basis van Aarduitwrijvingen gaat Olga een workshop over poëzie vertalen verzorgen. De workshop is open voor iedereen die Nederlands en Pools beheerst en interesse heeft in het literair vertalen. Het wordt gegeven tussen 21 en 24 september in Kołobrzeg in het kader van TransPort Literacki festival.
Poolse literatuur 