Joanna Bator
Joanna Bator, geboren in Wałbrzych, Poolse schrijfster, journalist en columnist.
Joanna Bator heeft cultuurwetenschappen aan de Universiteit van Warschau gestudeerd. Ze is afgestudeerd aan de School of Social Sciences van de Poolse Academie van Wetenschappen in Warschau en gepromoveerd in de filosofie. Haar dissertatie ging over de filosofische grondslagen van het feminisme en het debat dat feministen voeren met psychoanalyse en postmodernisme. In Polen schreef zij hiermee een van de eerste wetenschappelijke analyses op dit gebied.
Van 1999 tot 2008 werkte Joanna Bator als docent aan het Instituut voor Filosofie en Sociologie van de Poolse Academie van Wetenschappen . In de periode 2007-2011 doceerde ze ook aan het Pools-Japanse Instituut voor Information Technologie en aan een aantal andere universiteiten in Warschau. Tijdens deze periode kreeg zij twee keer een beurs van de New School for Social Research in New York en Londen en verbleef ze drie keer in Tokio als gastonderzoeker van JSPS (Japan Society for the Promotion of Science), de Cannon Foundation Europe en de Japan Foundation.
Zij is een kenner en bewonderaar van de Japanse cultuur. Het resultaat van haar eerste verblijf in Japan was het boek “Een Japanse waaier” (2004). Dit boek kan op twee manieren gelezen worden: als een persoonlijk relaas over haar verblijf in Japan, en als een wetenschappelijke analyse van de Japanse cultuur, in het bijzonder de relaties tussen de seksen. De auteur is een voortreffelijk waarnemer. De combinatie van beschrijvingen van Japan zoals gezien door de ogen van een wetenschapper met haar persoonlijke observaties als onbevangen toeschouwer, maakt dit boek zeer lezenswaardig.
De eerste roman van Joanna Bator, “De Zandberg” uit 2009, vertelt een familiegeschiedenis die zich afspeelt in de Poolse provinciestad Wałbrzych. De roman, geschreven in een enigszins impressionistische stijl, vertelt de geschiedenis van deze plaats vanuit het perspectief van één familie, over een periode van ongeveer dertig jaar. Het is een interessante inkijk in de lokale gemeenschap van een kleine stad in het westen van Polen, waar iedereen een ‘vreemdeling’ is, waar iedereen een eigen familiegeschiedenis met zich meetorst.
Het vervolg op “De Zandberg” is “Chmurdalia” (‘Wolkenverte’) uit 2010. Deze roman heeft niet het karakter van een familiesaga, maar verhaalt verder over de lotgevallen van Dominika Chmura, de hoofdpersoon van haar vorige boek. De hoofdfiguur is rusteloos, verandert vaak van woonplaats, hecht niet aan materiële zaken, is geëmancipeerd en kan zich niet binden. Als enige persoon in het boek vertelt zij haar eigen verhaal niet aan andere mensen. Ze is als het ware een medium, een lege ruimte die doorkruist wordt door de verhalen van de anderen. Dominika was niet altijd zo. De omslag is terug te voeren op een zwaar auto-ongeluk, waar de heldin het er op wonderbaarlijke wijze levend vanaf brengt. Paradoxaal genoeg geeft deze ervaring haar de kracht om zich aan de traditionele levensstijl van haar familie te ontworstelen.
In “Donker, bijna nacht” uit 2012 keert Joanna Bator terug naar Wałbrzych, maar dit keer gaat zij aan de slag met de ‘uitgesloten Polen’, de bevolkingsgroep aan wie de vruchten van het nieuwe Polen zijn voorbijgegaan, en de ‘haattaal’ waarin ze steeds luider van zich doen horen. In een interview met Gazeta Wyborcza, zegt zij over deze roman: “Donker, bijna nacht is geboren uit een groeiend gevoel van wanhoop. De woorden van deze haattaal hebben niet alleen een betekenis, zij kunnen ook doorwerken, materialiseren, een vuur opstoken, iemand vernietigen, vertrappen, elimineren. Zigeuners, joden, vrouwen, fietsers, wat is het verschil?” Voor dit boek ontving zij in 2013 de Nagroda Literacka ‘Nike’ (de Poolse Nikeprijs voor literatuur).
In 2016 wordt het volgende boek van Joanna Bator gepubliceerd, “Het jaar van het Konijn”. Haar romans zijn in diverse talen vertaald: Duits, Hongaars, Frans, Tsjechisch, Hebreeuws, Kroatisch, Macedonisch, Oekraïens.
Prijzen:
- De Zandberg – Polish Publishers Award 2010; tevens genomineerd voor Nagroda Literacka ‘Nike’ 2010; de Duitse vertaling van Esther Kinsky is genomineerd voor de German International Literary Award (GILA) 2011;
- Chmurdalia – stond op de shortlist voor de Nagroda Literacka ‘Nike’ 2010; de Duitse vertaling heeft de Swiss Spycher Prize 2014 gekregen;
- Donker, bijna nacht – Nagroda Literacka ‘Nike’ 2013.
(vertaling: Paul Diederen)
Poolse literatuur 