Stanisław Jerzy Lec – Ongekamde gedachten
Het lijstje favoriete boeken van Biesheuvel bevat werk van Kafka, Melville, Gogol, Reve, Elsschot, Schulz, Traven en andere grootheden. Eén naam kende ik niet, nl. Jerzy Lec.
Het enige vertaalde en ook bekendste werk van deze Poolse schrijver is Ongekamde gedachten.
Deze Nederlandse vertaling van de Aforismen komt uit 1965 (vertaald door Menno Colleran). Er bestaan meer uitgebreide versies, zoals de Duitse.
Stanisław Jerzy Lec
Lec werd in 1909 geboren in Lwów (zoals bijvoorbeeld ook Stanisław Lem), vroeger Lemberg, nu Oekraïens Lviv. (En binnenkort Russisch?) Hij stamde uit een rijk Weens-Joods milieu. Vrienden noemden hem baron Letz.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog oorlog verbleef hij in Lwów. Hij werd gepakt, maar overleefde twee jaar in een dodenkamp.
Hij wist op miraculeuze wijze te ontsnappen en sloot zich aan bij de communisten. Hij vocht in Warschau, werd na de oorlog geëerd en kreeg een functie in het nieuwe regime.
In 1950 vluchtte hij voor het Stalinisme. Hij ging naar Israël, maar kwijnde daar weg. Hij keerde een paar jaar later terug naar Warschau.
Lec schreef vooral gedichten, satire en epigrammen, zoals in Ongekamde gedachten.
Zijn thema’s vloeien direct voort uit zijn leven: menselijkheid, waarheid, dictatuur, onderdrukking, etc. En hij heeft het opvallend vaak over kannibalisme. Waar duidt dat op?
Lec is echter niet altijd zwaar op de hand. Hij weet gebeurtenissen te relativeren en zaken om te draaien. Het beste kan ik gewoon een kleine selectie uit zijn aforismenboek laten zien:
Er zijn parodieën van dingen die niet bestaan.
Ik droomde over een reclameleus voor voorbehoedsmiddelen. ‘De ongeborenen zullen u zegenen’.
Een vermoeid uitroepteken is een vraagteken.
Welk een welstand moet er heersen in een staat, waar het mogelijk is de helft van de bevolking in politiedienst en de andere helft op staatskosten in de gevangenis te houden.
Het hele leven is ongezond. Wie leeft, sterft.
Ik voorspel de ondergang van het kannibalisme. De mens heeft een afschuw van de mens.
Kunnen we geen andere tijdrekening vinden zodat we niet in de twintigste eeuw hoeven te leven?
Alleen wie gezond verstand heeft wordt krankzinnig.
Sommigen leven met zo’n verbazingwekkende routine, dat het nauwelijks te geloven is dat zij voor de eerste keer leven.
—
Alek Dabrowski
Deze tekst verscheen eerst op de blog van Alek Dabrowski, http://www.uitgelezenboeken.blogspot.nl.
Wij bedanken Alek Dabrowski hartelijk voor de toesteming voor de publicatie van zijn tekst op poolseliteratuur.nl!
Poolse literatuur 