Chopin en de Poolse literatuur

IWONA GUŚĆ

3de editie van het concours in 1937.

Frédéric Chopin Piano Concours te Warschau

Op 1 Oktober 2015 begon in Warschau het 17de Internationaal Frédéric Chopin Piano Concours. Drie weken lang strijden pianisten uit de hele wereld om de hoofdprijs: 30 000 €. Van de oorspronkelijke 78 deelnemers zijn inmiddels 20 pianisten naar de laatste 3de ronde gekwalificeerd.

Het International Chopin Piano Concours is een van de oudste pianowedstrijden in de wereld. De eerste editie vond in 1927 in Polen plaats. Google Culture Institute heeft ter gelegenheid van de 17ste editie van de wedstrijd een mooie online tentoonstelling hierover voorbereid.

Lees ook het Chopin-special op de website “Polen in beeld.”

Fryderyk Szopen of Frédéric Chopin

Chopin gefotografeerd door Louis-Auguste Bisson, in 1849, enkele maanden voor zijn dood.

Fryderyk Chopin (of soms in Polen fonetisch geschreven als Szopen) werd geboren in 1810 in het dorp Żelazowa Wola, nabij Warschau, als zoon van een Poolse moeder en een uitgeweken Franse vader. Als kind kreeg hij pianolessen en stond al snel bekend als wonderkind. Op zijn achtste jaar gaf hij zijn eerste openbare concert.

In november 1830 vertrok hij naar het buitenland. Als gevolg van de politieke onderdrukking na de Novemberopstand in Polen hebben toen talloze Polen het land verlaten. Hij vestigde zich in Parijs en zette zijn carrière als pianist en componist voort. Hij verfranste zijn naam, kreeg een Franse burgerschap, maar het heimwee naar Polen heeft hem nooit verlaten.

Zijn levenspartner, schrijfster George Sand vertelde over hem dat hij meer Pools was dan de Polen zelf. Zijn composities droegen vaak sporen van de Poolse folklore. Vooral in zijn mazurka’s en polonaises vindt men de Poolse klanken terug.

Chopin overleed in Parijs op 17 oktober 1849, waarschijnlijk aan gevolgen van tuberculose. In een necroloog gepubliceerd in de Poolse emigratieblad Dziennik Polski, schreef zijn landgenoot Cyprian Kamil Norwid het volgende op:

“A Varsovian by birth, a Pole at heart, a citizen of the world by virtue of his talent.”

Cyprian Kamil Norwid

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) was door zijn tijdgenoten niet echt gewaardeerd. Tegenwoordig wordt hij echter als een van de belangrijkste Poolse schrijvers gezien. In Nederland werd een paar jaar geleden een bundel met de verhalen van Norwid gepubliceerd, in de vertaling van Arent van Nieukerken. De bundel Stigma en anderproza werd in 2010 door de uitgeverij Pegasus in samenwerking met de Stichting Slavische Literatuur uitgegeven.

Het manuscript van “De Piano van Chopin” door Cyprian Kamil Norwid.

De Piano van Chopin (1864)

Cyprian Kamil Norwid heeft Chopin in Parijs een keer bezocht, enkele maanden voor de dood van pianist. Vijftien jaar na de dood van Chopin heeft Norwid een van zijn meest bekende gedichten geschreven: een ode aan de grote pianist getiteld Fortepian Chopina – De Piano van Chopin.

In het gedicht worden de laatste dagen van Chopin gememoreerd; Norwid’s bezoek aan de pianist. Het gedicht documenteert tevens de turbulente tijden na de Januariopstand in Warschau en refereert aan een gebeurtenis die de dichter zeer heeft geschokt en geraakt. Nadat in september 1963 een Russische delegaat in Polen werd vermoord, namen de Russische soldaten een wraak door het Zamoyski palais bij Nowy Świat te vernielen. De piano van Chopin die in dat palais werd bewaard, is toen op straat gegooid en kapotgemaakt… Luister naar de Poolse versie van het gedicht en lees hieronder de Engelse vertaling van Danuta Borchardt.

Iwona Guść

CHOPIN’S GRAND PIANO

To Anthony C . . . . . . . . .

La musique est une chose étrange! 

Byron

L’art? . . . c’est l’art – et puis, voilà tout. 

Béranger

I

I visited you in those days but last

Of life’s inscrutable thread –

Full – like Myth,

Pale – like dawn . . .

– When life’s end whispers to its beginning:

“I won’t destroy you – no! – You I’ll enhance! . . .”

II

I visited you in those days, days but last,

When you became – moment, by moment –

Likened to the lyre Orpheus let fall,

Where force-of-thrust struggles with song,

And four strings converse,

Nudging each other,

Two – by two –

And in soft strains:

“Has he begun

To strike the tone?

Is this the Master! . . . who plays . . . yet, disdains? . . .”

III

I visited you in those days, Frédéric!

Whose hand . . . with its alabaster

Whiteness – and manners, and chic,

Its swaying touches like an ostrich plume –

Fused in my eyes with the keyboard

Of elephant tusk . . .

And you were that form, which

From marble’s bosom,

Still uncarved,

With chisel withdrawn,

By the genius – eternal Pygmalion!

IV

In what you played – and what? asked the tones, what?

Though echoes will strum differently,

Than when you blessed with Your Own hand

Every chord –

In what you played, was the simplicity

Of Periclean perfection,

As if some Virtue of antiquity,

Entering a larch-wood country manor –

Said to herself:

“I was reborn in Heaven

Its gates became – my Harp,

Its path – my ribbon . . .

The Host – through the pale wheat I see . . .

And Emmanuel already dwells

On Mount Tabor!”

V

And in this was Poland – from its zenith

Through Ages’ all-perfection,

Captured in songs of rapture –

– That Poland – of wheelwrights transfigured into kings!

The very same – indeed

A golden-bee . . .

(Recognize it I would, at the limits of existence! . . .)

VI

And – thus – you’ve ended your song – and no more

Do I see you – – merely – hear:

Something? . . . like children quarreling –

– These are the keys of the piano wrangling

For their not-fully-sung wish:

And nudging each other in soft strains

By eight – by five –

They whisper: “has he begun to play? or does he disdain us? . . .”

VII

O You! – who are Love’s profile,

Whose name is Fulfillment;

The one – that in Art they call Style,

For it infuses song, chisels stone . . .

O! You – who through the ages bear the name: Era,

Even in times that aren’t history’s zenith,

You are named both: Spiritus et Littera,

And consummatum est . . .

O! You – Consummate-completion,

Whatever is Your sign . . . and where?

Be it in Phidias? in David? or Chopin?

Or in an Aeschylus scene? . . .

Always – you’ll be revenged by: NOTENOUGH . . . ! 

– Privation is this globe’s stigma:

Fulfillment? . . . pains it! . . .

It – prefers ever to begin

Prefers always to pay – a deposit!

– An ear of wheat? . . . when ripe – a golden comet –

When barely moved by the breeze,

It sprays the rain of its wheaten seeds –

Its own perfection scatters it . . .

VIII

Look then – Frédéric! . . . this is – Warsaw:

Under a flaming star

Strangely brilliant – –

– Look, the organs at St. John’s! Your nest –

There – old patrician homes

Like the Publica-Res, 

The squares’ cobbles dull and gray,

And King Sigismund’s sword in clouds.

IX

Look! . . . from alleys to alleys

Caucasian horses tear forth,

Like swallows before a storm,

Ahead of their brigades –

Hundred – by hundred – –

A house – engulfed by fire, which dims,

Flares up again – – and here – by a wall –

I see widows’ mourning brows

Pushed by rifle butts – –

And again I see, though blinded by smoke,

As – through a balcony’s columns –

A coffin-likened object

They heave . . . it tumbled . . . tumbled – your grand piano!

X

The very one! . . . that proclaimed Poland

– From the zenith of Ages’ all-perfection

Captured – in hymns of Rapture;

That Poland – of transfigured wheelwrights –

That same piano – cast – on a street of granite!

– And so it is, like man’s noble thought,

Besullied by men’s wrath,

Or, so it is – ever and evermore –

With all that will awaken!

And – thus – as Orpheus’ body,

A thousand passions tear it into shreds;

And each one howls: “Not I! . . .

Not I!” – grating her teeth –

*

But You? – but I? – let’s break into judgment chant,

And exhort: “Rejoice, our grandson yet to come! . . . 

The dull stones groaned:

The Ideal – has reached the street – –”

MY SONG (I)

Polonius – I’ll speak to him again. 

Hamlet – Words, words, words!

Oh, sorrow, sorrow from end to beginning,

The black thread is spinning:

It’s behind, it’s ahead, and it’s with me,

I breathe, and it’s there,

I smile, and it’s here,

In my prayer, my hymn, and my tear . . .

*

I can’t rip it – it’s strong,

Perhaps holy, though wrong,

Perhaps I’ve no wish to tear this ribbon;

Yet, from end to beginning –

Where I am, it will be:

Open a book – here it’s self-bidden,

There – binds posy of flowers,

Elsewhere it narrows,

Like autumn’s threads of gossamer,

Swooning slowly apart,

To unite again,

And become a link in a chain.

*

But, enough of child’s wail,

I shall vanquish someday.

Hand me a trophy and hand me a wreath! . . .

Which I lay on my brow,

And a toast I drink, but around

To each other they say: “He’s insane!!”

*

My right hand I let rise

To my heart, to advise me,

Lo, my palm suddenly froze there:

While they hooted and sneered,

My hand disappeared,

As it lies bound in black snare.

*

Oh, sorrow, sorrow from end to beginning,

The black thread is spinning:

It’s behind, it’s ahead, and it’s with me,

I breathe, and it’s there,

I smile, and it’s here,

In my prayer, my hymn, and my tear.

*

But, enough of child’s wail,

I shall vanquish someday;

Lute’s gold string, leave me not, I implore!
I want the Czarnolas matter
To heal my heart’s flutter!
So I played . . .
. . . yet I grieved even more.

I wrote this in Florence in 1844.

English Translation copyright ©2011 Danuta Borchardt

Cyprian Norwid, Selected Poems, Archipelago Books, 2011

Lees ook het Chopin-special op de website “Polen in beeld.”