Medaillons (Zofia Nałkowska)
Zoals zoveel Poolse literatuur speelt in Medaillons de oorlog de hoofdrol. Het boekje werd in 1946 in Polen uitgegeven.
Nalkowska zat in een onderzoekscommissie naar Duitse oorlogsmisdaden. In Medaillons (vertaald door Martin Hulsenboom) is een aantal interviews met slachtoffers en daders weergegeven. Is het non-fictie of is het proza? Moeilijk te zeggen. De stijl lijkt nog het meest op die van Armando.
In de acht hoofdstukken komen mensen aan het woord die nogal door de oorlog zijn getekend, de verhalen zijn gruwelijk. Maar sommigen van hen reageren heel laconiek. Bijvoorbeeld een jongeman die onder leiding van medici lijken moest uitkoken en het vet moest verzamelen. Heel nuchter vertelt hij over de lijken die er binnenkwamen: soms met hoofd, soms zonder. Veel Poolse doden, maar op een keer kwamen er veel Duitse militairen die tijdens een feest waren onthoofd. De interviewer vraagt wat voor een feest dat was. “Er was een feest in de gevangenis. De inwijding van de guillotine.”
Er staan meer extreme verhalen in deze bundel. Het verhaal over een plek waar uit menselijk vet zeep gemaakt zou zijn is het op zijn minst twijfelachtig. Over de verantwoordelijke arts, Spanner genaamd, wordt aan twee getuigen gevraagd of hij in staat zou zijn zoiets te doen. Zij antwoorden verschillend. De ene zegt dat hij het zich voor kan stellen, het bevel was immers duidelijk en Spanner was een gehoorzaam partijlid. De ander antwoordt dat de Duitsers een nijpend te kort aan zeep hadden, hij kon het zich dus zeker voorstellen.
In het nawoord bij deze Nederlandse editie uit 1984 staat over de geïnterviewden: “ze spreken gebrekkig, niet in staat de juiste woorden te vinden…” Ik denk dat deze stijl juist bewust door Nalkowska is gehanteerd. Er staat in hetzelfde nawoord dat zij niet heeft ingegrepen in de antwoorden. Zij beschikte als onderzoekster over meer kennis dan de mensen die zij sprak op dat moment, zo kort na de oorlog. Ik denk dat zij wel degelijk lang aan haar stijl heeft geschaafd en precies die citaten heeft gekozen om het mooiste effect te verkrijgen.
Een citaat tot slot over de bevrijding door de Russen, de Sovjets kwamen en de chefs vluchtten. “Of we blij waren toen ze kwamen? Ja, heel erg blij. Want we zaten niet meer achter prikkeldraad. We waren vrij. We verwelkomden ze, maar we juichten niet of zo.”
—
Alek Dabrowski
Deze tekst verscheen eerst op de blog van Alek Dabrowski,http://www.uitgelezenboeken.blogspot.nl.
Wij bedanken Alek Dabrowski hartelijk voor de toesteming voor de publicatie van zijn tekst op poolseliteratuur.nl!
—
TITEL: Medaillons
AUTEUR: Zofia Nałkowska
VERTAALD DOOR: Martin Hulsenboom
UITGEVER: Gennep B.V.
103 PAGINA’S
Poolse literatuur 