‘Witte nachten’ van Urszula Honek: een boek om te lezen en te herlezen

Op vrijdagavond 14 november, in hartje Amsterdam bij Spui25, konden Nederlandse en Poolse lezers persoonlijk kennismaken met schrijfster Urszula Honek. Haar prozadebuut Witte nachten (Białe noce) is recent verschenen bij uitgeverij De Bezige Bij, in de vertaling van Charlotte Pothuizen.

Foto: Willem Ezerman

De avond werd voorafgegaan door vertaalworkshops aan de Universiteit van Amsterdam. Beide evenementen zijn een (slot)onderdeel van project Liter[r]a, een initiatief van de Olga Tokarczuk-stichting.

’s Middags en ’s avonds stonden het boek, de auteur en de vertaler centraal. Witte nachten is donker en poëtisch, meerstemmig en tegelijk met één stem sprekend. Een rauw sprookje waarin de personages dwars door de dood en het leven lopen, op zoek naar betekenis, een uitweg, verlossing misschien. Urszula vertelde over haar doel: een stem geven aan mensen die geen stem en soms zelfs geen gestalte hadden. Ook sprak ze over de invloed van haar kinder- en jeugdherinneringen en van de regio waar ze opgroeide. Het verhaal van het bergdorpje uit Witte nachten is volgens de schrijfster tegelijkertijd zeer universeel en zou net zo goed verplaatst kunnen worden naar bijvoorbeeld een Texaanse boerderij.

Het vertalen van het boek bracht eigen uitdagingen met zich mee, vertelde Charlotte. Het is bijvoorbeeld handig om het gebied te kennen, of ten minste vergelijkbare plekken in Polen. Urszula wist dat de kindertaal, vooral in het verhaal ‘Anielka’, zowel vrije ruimte als ruimte voor vragen bood bij verschillende vertalingen. Charlotte koos soms voor die vrijheid, soms weer voor bestaande Nederlandse versjes. Gevraagd naar haar ‘richtlijn’ gaf ze aan de leesbaarheid van de tekst belangrijk te vinden.

Niña Weijers modereerde het gesprek en vroeg naar het polyfone, universele en tijdloze in het boek. Zij noemde de karakteristieke Poolse elementen, maar ook bijvoorbeeld de politieagent die haar aandacht trok en die, aldus Urszula, over je leven en dood kon beslissen, simpelweg omdat hij als enige een telefoon had. Niña was ook benieuwd naar de rol van vrouwen en de afwisseling van mannelijke en vrouwelijke stemmen in het boek. Charlotte vond het op haar beurt interessant hoe personages zoals Piotrek konden schakelen tussen platte en poëtische taal.

Foto: Willem Ezerman

Tot slot ging het gesprek nog over de literaire inspiraties van Urszula, onder wie Olga Tokarczuk, zelf aanwezig in de zaal. Genoemd werd de kracht van literatuur en de schrijvers die alleen hun schrijven hadden als instrument. Charlotte vertelde over haar lopende vertaalprojecten en recent verschenen boeken.

De avond, die begon met de inleiding van Jesse van Amelsvoort, eindigde met publieksvragen over onder andere het vertaalproces en over de veranderingen in het dorp dat als inspiratie voor het boek diende.

Volgens Niña zijn Witte nachten “een roman van een dichter, eentje om te lezen en te herlezen”. Een advies om op te volgen.

https://www.spui25.nl/programma/an-evening-with-the-author-of-witte-nachten-urszula-honek

Anna Roslon