Judith Vanistendael: ‘Toen David zijn stem verloor’ gaat over twee universele emoties: liefde en dood.
Olga Niziołek: Laatst heb ik van iemand gehoord dat strips weinig emoties bij een lezer oproepen omdat alles getoond wordt, wat heel weinig ruimte voor een eigen interpretatie toelaat. Hoe zie jij het als striptekenares?
Judith Vanistendael: Ik denk dat dat een volledig foute en beperkte visie is op het medium strip. In elk medium, of dat nu schilderkunst, literatuur, muziek, strip of iets anders is, is het aan de kunstenaar om zijn/haar publiek te bespelen als een goede cello. Je moet de juiste snaar raken, iemand laten trillen en in vervoering brengen. In elk medium kan je teveel tonen, waardoor het werk oppervlakkig wordt, voorspelbaar en saai, of je kunt te weinig tonen waardoor het te ondoorgrondelijk wordt en inbegrijpbaar en obscuur. De kunstenaar bewandelt deze slappe koord tussen teveel of te weinig.
Strip, met andere woorden sequentieel vertellen met beeld en tekst, is enkel en alleen een middel tot expressie, net als elk ander medium. In strip kan je shakespeariaanse kwaliteit vinden en rotslechte boeken. Jammer genoeg vindt je bij strips vooral veel rommel. Maar dat is niet omdat het strips zijn. Dat is omdat de auteur/tekenaar/scenarist er niet in slaagt binnen dat medium een meesterwerk te creeëren.
Ik moet daarbij toegeven dat strip een erg moeilijk medium is om gevoelens mee te bespelen, je moet in combinatie op je eentje zowel beeld als taal kunnen omvormen tot een samenspel dat de ziel beroert. Je moet dus twee gebieden van je hersenen aanspreken, het taalgebied en het beeldgebied. Dat is erg moeilijk. Strip worstelt ook met een geschiedenis van kitch, verkleutering, macho, strip wordt verward met een genre.
Bovendien werk je klein (je hebt geen grote ruimtes om visueel te imponeren), kan een lezer het boek op elk moment wegleggen, en hebt je geen bewegend beeld of muziek zoals in de film.
Maar een verhaal vertellen met beelden en taal, kan absolute grote en diep emotionele kunst voortbrengen.
En misschien moet je die persoon Toen David zijn stem verloor laten lezen. Ik heb al moeten vaststellen dat er maar weinig mensen zijn die daar niet een traantje bij laten. Of Maus, dat blaast mij telkens weer van mijn sokken.
Toen David zijn stem verloor is inmiddels naar meerdere talen vertaald, o.a. het Engels, Spaans en Koreaans. Hoe is jouw boek in verschillende landen ontvangen? Wat is het universele van jouw verhaal?
Mijn boek is vooral een artist’s book. Waarmee ik bedoel, niet veel mensen lezen het, maar als ze het lezen zijn ze fan. Ik krijg weinig recensies maar de recensies die ik krijg zijn lovend.
Het universele van mijn verhaal? Wel, ik denk dat iedereen, en dan bedoel ik ook echt iedereen, wel op een bepaald moment in zijn/haar leven afscheid moet nemen van een geliefde.
Iedereen kent de angst voor de dood. Ik denk dat dat het meest universele gevoel is dat er bestaat, naast de mogelijkheid tot liefhebben. Toen David zijn stem verloor gaat over die twee universele emoties: liefde en dood.
De maagd en de neger bestaat uit twee delen waarbij hetzelfde verhaal uit twee standpunten getoond wordt. Dacht je eraan om een vervolg aan het verhaal van David te geven?
Nee, David krijgt geen tweede deel. Het is een cirkelroman, er wordt een kind geboren, er sterft een mens. Dit verhaal kan alleen maar eindigen waar het begon, en vertelt vooral over onze cyclische tijd: wij zijn een schakeltje in de ketting van de mensheid, en dit verhaal van David is een van de ontelbare levensverhalen die die ketting vormen. Dit is zijn verhaal, een tweede deel zou nutteloos zijn, want dan zou ik alle levensverhalen moet vertellen van alle mensen die alle schakels in de mensheidsketting vormen.
Elke hoofdpersonage uit Toen David… heeft een eigen gedicht. Waarom?
Omdat deze gedichten diepere betekenislagen geven aan wat de personages voelen.
Het is een manier om de lezer emotioneel in een bepaalde richting te duwen
Wat zijn jouw belangrijkste inspiratiebronnen?
Het leven.
Een tijdje geleden zei je in interviews dat je werkt aan een strip volgens een scenario van een andere persoon. Hoe is dit project afgelopen? Hoe vind je het nu om aanwijzingen van iemand anders te volgen?
Ik ben bezig met een strip op scenario van Mark Bellido. Deze man werd bodyguard in Spaans Baskenland om mensen te beschermen tegen aanslagen van de ETA. Mark Bellido is dit geworden om een boek te kunnen schrijven. Dat werd uiteindelijk de strip El Salto.
De samenwerking is intens en ik vind het prettig om eens niet vanuit mezelf een verhaal te vertellen. El Salto is een mannelijk verhaal dat ik nooit had kunnen schrijven. Ik moet auto’s, pistolen en achtervolgingen tekenen, allemaal dingen die niet spontaan in me opkomen. Door het scenario van iemand anders te verstrippen word ik uit mijn comfortzone geduwd. en word ik gedwongen te groeien als tekenaar en als verteller.
Ik ben nu bezig met de nettekeningen van deze strip. Dit moet klaar zijn in de lente van 2015. Het boek zal worden uitgegeven door Lombard in het Frans en door Norma in het Spaans.
Jouw eerste stripverhaal dat in Polen is uitgegeven, De maagd en de neger, vertelde over een relatie van een Belgisch meisje en een Togolese vluchteling, maar op een ander niveau: over de kwestie van uitsluiting en acceptatie. Toen David… gaat over communicatie en gevoelens opgeroepen door een extreme situatie zonder een oplossing. Welk onderwerp is nu voor jou van belang?
Op dit ogenblik is terreur van belang, omdat ik een strip maak over terrorisme: de psychologische impact van terreur op een gewoon mensenleven.
Waarom wordt iemand terrorist, wat drijft een mens tot het gebruiken van geweld.
Poolse literatuur 